فعالیت رسم نمودار سهمی ریاضی دهم - بخش ۱ و ۲
۱. معادلهی دو سهمی به صورت $y = 2x^2 + 1$ و $y = \frac{x^2}{2} + 1$ است.
الف) مختصات رأس و دو نقطهی دیگر از این دو سهمی را در جدول زیر مشخص کنید و سپس نمودار هر دو سهمی را در شکل مقابل رسم کنید و نشان دهید که مختصات رأس هر دو سهمی نقطهی $A(0, 1)$ است.
| $\mathbf{x}$ | $\mathbf{y = 2x^2 + 1}$ | $\mathbf{(x, y)}$ | $\mathbf{x}$ | $\mathbf{y = \frac{x^2}{2} + 1}$ | $\mathbf{(x, y)}$ |
| :---: | :---: | :---: | :---: | :---: | :---: |
| $\underline{\hspace{1cm}}$ | $\underline{\hspace{1cm}}$ | $\underline{\hspace{1cm}}$ | $\underline{\hspace{1cm}}$ | $\underline{\hspace{1cm}}$ | $\underline{\hspace{1cm}}$ |
| $\underline{\hspace{1cm}}$ | $\underline{\hspace{1cm}}$ | $\underline{\hspace{1cm}}$ | $\underline{\hspace{1cm}}$ | $\underline{\hspace{1cm}}$ | $\underline{\hspace{1cm}}$ |
| $\underline{\hspace{1cm}}$ | $\underline{\hspace{1cm}}$ | $\underline{\hspace{1cm}}$ | $\underline{\hspace{1cm}}$ | $\underline{\hspace{1cm}}$ | $\underline{\hspace{1cm}}$ |
ب) معادلهی سهمی دیگری را که نقطهی $A$ رأس آن است، بنویسید و آن را در دستگاه رسم کنید.
پاسخ تشریحی و گام به گام فعالیت صفحه 81 ریاضی دهم - بخش ۱ و ۲
سلام! این فعالیت به شما نشان میدهد که در سهمیهای به فرم $\mathbf{y = ax^2 + k}$، **رأس همیشه $\mathbf{(0, k)}$** است و ضریب **$\\mathbf{a}$ شکل و تندی** سهمی را تعیین میکند.
### **الف) تحلیل و تکمیل جدول برای دو سهمی**
هر دو معادله به فرم $\mathbf{y = ax^2 + 1}$ هستند که در آن $h = 0$ و $k = 1$ است. بنابراین، رأس هر دو سهمی نقطهی $\mathbf{A(0, 1)}$ است.
#### **سهمی اول: $\mathbf{y = 2x^2 + 1}$ (رأس $\mathbf{V_1(0, 1)}$)**
* $\mathbf{a = 2}$ (مثبت و بزرگتر از ۱): سهمی **رو به بالا** و **باریک** است.
| $\mathbf{x}$ | $\mathbf{y = 2x^2 + 1}$ | $\mathbf{(x, y)}$ |
| :---: | :---: | :---: |
| $\mathbf{0}$ (رأس) | $2(0)^2 + 1 = 1$ | $\mathbf{(0, 1)}$ |
| $\mathbf{1}$ | $2(1)^2 + 1 = 3$ | $\mathbf{(1, 3)}$ |
| $\mathbf{-1}$ | $2(-1)^2 + 1 = 3$ | $\mathbf{(-1, 3)}$ |
#### **سهمی دوم: $\mathbf{y = \frac{x^2}{2} + 1}$ (رأس $\mathbf{V_2(0, 1)}$)**
* $\mathbf{a = \frac{1}{2}}$ (مثبت و بین ۰ و ۱): سهمی **رو به بالا** و **پهنتر** است.
| $\mathbf{x}$ | $\mathbf{y = \frac{x^2}{2} + 1}$ | $\mathbf{(x, y)}$ |
| :---: | :---: | :---: |
| $\mathbf{0}$ (رأس) | $\frac{0}{2} + 1 = 1$ | $\mathbf{(0, 1)}$ |
| $\mathbf{2}$ | $\frac{2^2}{2} + 1 = 2 + 1 = 3$ | $\mathbf{(2, 3)}$ |
| $\mathbf{-2}$ | $\frac{(-2)^2}{2} + 1 = 2 + 1 = 3$ | $\mathbf{(-2, 3)}$ |
**نتیجهی الف:** مختصات رأس هر دو سهمی $\mathbf{A(0, 1)}$ است، زیرا جملهی $x$ وجود ندارد ($b=0$) و $k = 1$ است. سهمی اول باریکتر و سهمی دوم پهنتر است.
---
### **ب) معادلهی سهمی دیگر با رأس $\mathbf{A(0, 1)}$**
برای اینکه رأس سهمی نقطهی $A(0, 1)$ باشد، معادله باید به فرم $\mathbf{y = ax^2 + 1}$ باشد. کافی است ضریب $a$ را عددی غیر از $2$ و $\frac{1}{2}$ (که قبلاً استفاده شده) انتخاب کنیم.
**انتخاب معادله:**
$$\text{مثال: } \mathbf{y = -x^2 + 1}$$
**رسم در دستگاه:**
* $\mathbf{a = -1}$ (منفی): سهمی **رو به پایین** باز میشود.
* $\mathbf{V(0, 1)}$ (رأس)
| $\mathbf{x}$ | $y = -x^2 + 1$ | $\mathbf{(x, y)}$ |
| :---: | :---: | :---: |
| $\mathbf{0}$ | $1$ | $\mathbf{(0, 1)}$ |
| $\mathbf{1}$ | $-1+1 = 0$ | $\mathbf{(1, 0)}$ |
| $\mathbf{-1}$ | $-1+1 = 0$ | $\mathbf{(-1, 0)}$ |
(این سهمی برعکس دو سهمی قبلی است و رو به پایین باز میشود، اما رأس مشترکی دارد.)